روش جدید (ABA) در درمان کودکان اتیسم

از 1980 تا کنون محققان گزارشهای گوناگونی را از تاثیر برنامه های مداخلات رفتاری

در درمان کودکان اتیستیک گزارش کرده اند. این نتایج شامل افزایش سطح رشدی کودک،

به دست آوردن نمرات برتر هوشی، رشد رفتارهای اجتماعی و مهارتهای ارتباطی

و نیز کاهش رفتارهای اتیستیک بوده است.

فروشگاه نرم افزار)behesht1389.mihanblog.com

روش جدید (ABA) در درمان کودکان اتیسم

این برنامه ها با نامهای مختلف (E IBI)[1] (IBI)[2] (ABA) و یا لواس تراپی[3] بوده است.

مبنا و هسته اساسی همه این برنامه ها مبتنی بر نظریات رفتار گرایی، کاربرد اصول یادگیری، شرطی شدن و استفاده از روشهای افزایش، کاهش، و حذف رفتارها می باشد.

از مجموع برنامه های مختلف رفتاری، طرح ABA که بخشی از برنامه های آموزشی لواس را نیز تشکیل می دهد ارائه می شود.

ABA یا تحلیل رفتار کاربردی، اقتباس شده از دیدگاهها، اصول و برنامه های تغییر رفتار اسکینر می باشد. تئوری های رفتارگرایی در طی صد سال گذشته و کاربرد ABA به ویژه برای کودکان اتیستیک در طی سی سال اخیر بارها مورد پژوهش و تحقیق قرار گرفته و ضمن تائید اثربخشی آن به اجرای آن به ویژه برای کودکان دارای نارسایی های رفتاری سفارش جدی شده است.

در ABA سعی شده است تا از طریق مشاهده مستقیم رفتار کودک، ارزیابی و تحلیل دقیق آن، رابطه میان محیط و رفتار کودک آشکار و نیز آن دسته از ویژگی های محیطی که می تواند موجب ایجاد رفتار جدید، تقویت و یا کاهش رفتار در کودک گردد کشف گردد. درمانگران سالهاست که با کمک متد علمی ABA به توسعه رفتار اجتماعی کودک اتیستیک و رفع نارساییهای کلی رفتاری در کودک نیز پرداخته اند.

ABA در مورد کلیه کودکان و بزرگسالان دارای بیماریهای روانی، ناتوانی های رشد، اختلالات یادگیری و نظیر آن کاربرد دارد.

مداخلات انجام شده توسط ABA می تواند توسط درمانگران کودک، والدین، مربیان و سایر نزدیکان فرد انجام شود.

مکانی که ABA در آن اجرا می شود می تواند خانه، مدرسه، بیمارستان و خانه های گروهی باشد.

رفتارهایی که توسط ABA مورد مداخله و درمان قرار می گیرند می تواند مشکلات زبانی، نارسایی در رفتارهای اجتماعی، مهارتهای تحصیلی، مهارتهای زندگی، ناهنجاریهایی مانند پرخاشگری، آسیب به خود، رفتارهای مقابله ای و کلیشه ای باشد.

هدف از کاربرد ABA برای کودک اتیستیک

-      آموزش و ایجاد مهارتهای جدید در زمینه زبان و ارتباط، رفتارهای اجتماعی، رفتارهای مراقبت از خود، مسائل تحصیلی و نظیر آن،

-      نگهداری و حفظ رفتار مطلوب در کودک

-      افزایش رفتارهای مطلوب

-      تعمیم رفتار مطلوب و رفتار یاد گرفته شده به سایر شرایط و موقعیتهای مشابه

-      کاهش و یا حذف رفتارهای نامطلوب مانند ایجاد قشقرق، آسیب به خود، رفتارهای وسواس جبری و نظیر آن.

چگونه ABA بر یادگیری کودک تاثیر می گذارد

ABA به کمک تجزیه رفتار کودک به گامها و مراحل کوچک و ساده، رفتار مورد نظر را متناسب فراخنای توجه [4]کودک اتیستیک می نماید. در ابتدا آموزش از اجزاء و مراحل ساده تشکیل شده است. با افزایش دامنه توجه کودک، گامها و مراحل یک رفتار بزرگتر و طولانی تر می شوند. بنابراین ABA به کمک توسعه توجه کودک توان یادگیری را افزایش می دهد، در آموزش به روش ABA به دلیل استفاده از تقویت کننده ها بعد از یادگیری هر گام توسط کودک انگیزه[5] کودک برای یادگیری و ورود به گامها و مراحل بعد و کسب رفتارهای پیچیده تر افزایش می یابد.

روش ABA به کودک اتیستیک تمیز و تشخیص محرکهای پیرامون را آموزش می دهد. کودک اتیستیک به کمک این روش می آموزد کدامیک از محرکهای محیطی شایسته توجه می باشند و او باید بدان پاسخ دهد. زمانی که پاسخهای کودک متناسب هر محرک در محیط ارائه شود گفته می شود کنترل محرک[6] ایجاد شده است. کنترل محرک از مباحث محوری طرح ABA می باشد. زمانی که کنترل محرک ایجاد شود یا به عبارتی پاسخ کودک تحت کنترل محرک مربوطه قرار گیرد یادگیری اصیل اتفاق افتاده است.

از آنجا که کودک باید بتواند در نهایت آنچه آموخته است را به موارد مشابه تعمیم[7] دهد و این عمل برای کودک اتیستیک نیز دشوار می باشد، روش ABA سعی نموده است تا با حداکثر امکان، شرایط و موقعیتهای آموزشی شبیه شرایط و موقعیتهای طبیعی زندگی کودک را فراهم نماید و یا رفتار را پس از فراگیری در طی زمان تعیین شده به سایر موقعیتهای طبیعی زندگی کودک تعمیم دهد. کودکان اتیستیک مشکلات زیادی در یادگیری بدون واسطه یک رفتار آموزشی یا اجزاء و گامهای یک مهارت دارند. طرح ABA به کمک ارائه سرنخها[8] و نشانه ها در آموزش هر رفتار به کودک اتیستیک کمک می کند تا با اطمینان و اعتماد بیشتر به خود و تجربه شکست کمتر، و نیز با بهره گیری از یادگیری مشاهده ای[9] به فراگیری موثر تر رفتار بپردازد.

اغلب کودکان اتیستیک در هر دو زبان دریافتی و بیانی[10] دارای نقص می باشند بنابراین درک آموزشهایی که مبتنی بر پر حرفی و درازگویی[11] معلم می باشد برای این کودکان دشوار  است. آموزش ABA از ویژگی ساده بودن و عینی بودن برخوردار است و به وضوح و بدون طول و تفسیرهای کلامی، مهارتها و رفتارها را در قالب مراحل و اجزاء برای کودک آشکار می سازد همانطور که کودک پیشرفت می کند و زبان دریافتی او قوی تر می شود آموزش ABA پیچیده تر می شود.

اجزاء ABA

محرکهای تمیزی: (DS)[12] علامت یا یک نشانه محیطی است که معلم، درمانگر یا والدین می خواهند به کودک آموزش دهند تا با ارائه یا مشاهده آن پاسخ مناسب بدهد.

محرکهای سرنخ: (PS)[13] یک نشانه، علامت یا محرک پیش آیندی است که به تمیز و تشخیص محرک تمیزی در کودک کمک می کند و موجب آن می شود تا کودک در مقابل محرک تمیزی پاسخ صحیح بدهد. اگرچه محرکهای سرنخ یاری رسان بسیار خوبی برای کودک هستند، بر اساس توان یادگیری کودک استفاده آن برای معلم آزاد می باشد.

پاسخ: (R)[14] رفتاری است که هدف آموزشی می باشد و با تشخیص محرک تمیزی کوذک باید آن پاسخ را ارائه دهد.

فاصله های میانی کوشش: (ITI)[15] مکث های کوتاهی است میان کوششهای متوالی کودک برای دادن یک پاسخ مناسب

محرک تقویت کننده : (RS)[16]

DS---PS---R---RS---ITI

همانطور که در نمودار بالا مشاهده می شود ابتدا محرک تمیزی (DS) به کودک آموزش داده می شود چنانچه معلم به این تشخیص برسد که کودک در ارائه پاسخ صحیح نیاز به کمک و راهنمایی دارد، به او یک سرنج (PS) کوچک می دهد. به عبارتی مدلی که به کودک کمک بکند، زمانی که کودک پاسخ (R) را به طور صحیح می دهد یا حتی به پاسخ صحیح نزدیک می شود درمانگر به او پاداش می دهد (RS) پس از آنکه این مرحله آموزش به اتمام رسید، معلم مکث کوتاهی (ITI) می کند و به این وسیله به کودک اجازه می دهد تا در یا برکه یک مجموعه ای را که از گامها و مراحل تشکیل شده است را فرا می گیرد و سپس معلم به مرحله بعد حرکت می کند.

http://www.iranrehab.ir/tips-and-articles/family-notes/239-aba

انتخاب: الهام مختاری کارشناس گفتار درمانی